Για όσα έγιναν (ή δεν έγιναν) στον νότιο Έβρο τις τελευταίες ημέρες έχουν ήδη γραφτεί πολλά και αντικρουόμενα, με τις απόψεις να διίστανται όχι μόνο ως προς τη βαρύτητα των γεγονότων αλλά και ως προς τι ακριβώς συνιστά γεγονός και τι όχι.
Είναι πράγματι ατυχές ένα ολόκληρο σύστημα (κυβέρνηση, αντιπολίτευση, δημοσιογράφοι, αναλυτές κ.ά.) να αναλώνεται επί σειρά ημερών σε έναν «εμφύλιο» με «πυρά» ξένα δημοσιεύματα (των οποίων, ωστόσο, είχαν προηγηθεί και ελληνικά δημοσιεύματα), διαρροές, μισόλογα, μισές αλήθειες και επικοινωνιακές αστοχίες, όταν μια έγκαιρη και σαφής ενημέρωση από την πλευρά των καθ’ ύλην αρμοδίων θα μπορούσε να είχε βάλει κάποια πράγματα (όχι όλα) στη θέση τους από νωρίς.
Διότι έπρεπε να περάσουν ημέρες μέχρι να καταλάβουμε ότι τα ελληνικά διαβήματα διαμαρτυρίας είχαν να κάνουν με τις γεωγραφικές συντεταγμένες του προς ανέγερση φράκτη που βρίσκεται βαθύτερα εντός της ελληνικής πλευράς των συνόρων και όχι με εκείνες των ιδίων των συνόρων… για να έρθει ωστόσο στη συνέχεια να μας διαψεύσει και ως προς αυτό το ίδιο το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών «συνδέοντας» τον φράκτη με τα σύνορα που δεν είναι «συμπεφωνημένα», όπως υποστηρίζει η Άγκυρα, και πρέπει να συμφωνηθούν εκ νέου.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Α’ Πρόγραμμα της ΕΡΑ την Τετάρτη, 20 Μαΐου, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας παραδέχτηκε ότι στο νότιο κομμάτι του Έβρου «υπάρχει ένα ζήτημα αμφισβήτησης του ακριβούς ορίου, εξαιτίας και των αλλαγών της κοίτης του ποταμού», χωρίς ωστόσο να εξηγήσει για ποιο ακριβώς όριο μιλάμε.
Το απόγευμα της Παρασκευής, 22 Μαΐου, με μια λακωνική διαρροή το υπουργείο Εξωτερικών θα έκανε γνωστό ότι όντως «έχει διενεργηθεί διάβημα προς την τουρκική πλευρά» κατόπιν εντολής του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια «αναφορικά με το ζήτημα που έχει προκύψει σε σημείο του νοτίου Έβρου με αφορμή την αλλαγή της κοίτης του ποταμού». Και πάλι ωστόσο, αυτό «το ζήτημα που έχει προκύψει με αφορμή την αλλαγή της κοίτης του ποταμού» θα παράμενε ως προς την ουσία του νεφελώδες. Δημοσιεύματα, βέβαια, υπήρχαν ήδη από τις προηγούμενες ημέρες, αλλά εν μέρει αντικρουόμενα, με τις απόψεις να διίστανται ως προς το μέγεθος αλλά και ως προς το ακριβές περιεχόμενο της τουρκικής πρόκλησης (για «εισβολή» και «κατάληψη» ελληνικού εδάφους τολμούσαν να ομιλούν κάποιοι, για fake news άλλοι).
Το πράγμα θα άρχιζε να ξεκαθαρίζει από το πρωί του Σαββάτου (23 Μαΐου) και έπειτα, μέσω ανακοίνωσης που έδωσε στη δημοσιότητα όχι το ΥΠΕΞ αλλά το Γραφείο Τύπου του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια ως απάντηση σε προηγούμενη καταγγελία-ερώτηση του ΣΥΡΙΖΑ. Τότε θα μαθαίναμε, για πρώτη φορά επισήμως, ότι τα ελληνικά διαβήματα είναι δύο αλλά και ότι είχε προηγηθεί αυτών ένα τουρκικό διάβημα προς την ελληνική πλευρά.
«Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών Θεμιστοκλής Δεμίρης, με εντολή του Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια (…) προέβη σε ρηματική διακοίνωση προς τον πρέσβη της Τουρκίας στην Αθήνα, κ. Burak Özügergin, σχετικά με την πρόσφατη κίνηση περιορισμένου αριθμού Τούρκων πολιτών και στρατιωτικών, οι οποίοι πραγματοποίησαν μετρήσεις στην περιοχή των Φερρών. Σε ρηματική διακοίνωση προέβη ακόμη, μετά από σχετική εντολή του Υπουργού Εξωτερικών, ο Πρέσβης της Ελλάδας στην Άγκυρα Μιχάλης Διάμεσης, στην οποία αναφέρεται ότι η κατασκευή του φράκτη στον Έβρο γίνεται επί ελληνικού εδάφους, ως απάντηση σε προηγούμενη τουρκική ρηματική διακοίνωση, με παντελώς ανυπόστατους ισχυρισμούς», θα σημείωνε στη σχετική ανακοίνωσή του το Γραφείο Τύπου του κ. Δένδια.
Μπήκαν ή δεν μπήκαν;
«Οι Τούρκοι δεν μπήκαν ποτέ σε ελληνικό έδαφος. Η Τουρκία αντέδρασε στο έδαφός της και όχι σε ελληνικό έδαφος. Ουδέποτε μπήκαν σε ελληνικό έδαφος», θα δήλωνε στο πλαίσιο συνέντευξης που παραχώρησε στην ΕΡΤ ο υφυπουργός Άμυνας, Αλκιβιάδης Στεφανής, στις 25 Μαΐου.
Μόλις δύο ημέρες νωρίτερα ωστόσο, ήταν το Γραφείου Τύπου του Νίκου Δένδια που μας ενημέρωνε ότι η Ελλάδα έχει προχωρήσει σε διάβημα προς τον Τούρκο πρέσβη στην Αθήνα «σχετικά με την πρόσφατη κίνηση περιορισμένου αριθμού Τούρκων πολιτών και στρατιωτικών, οι οποίοι πραγματοποίησαν μετρήσεις στην περιοχή των Φερρών».
Όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, το μέγεθος της πρόκλησης θα ερχόταν στην πραγματικότητα να το αποσαφηνίσει η ίδια η τουρκική ηγεσία. Με ανακοίνωση που έδωσε στη δημοσιότητα στις 23 Μαΐου, ο εκπρόσωπος του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, Χαμί Ακσόι, μας γνωστοποιεί ότι η Ελλάδα έχει ήδη από τα μέσα Απριλίου ενημερώσει την τουρκική πλευρά για την πρόθεσή της να υψώσει φράκτη στην περιοχή των Φερών στον Έβρο, και ότι το τουρκικό ΥΠΕΞ έχει αντιδράσει ζητώντας τις ακριβείς συντεταγμένες του συγκεκριμένου έργου προκειμένου να βεβαιωθεί ότι ο προς ανέγερση ελληνικός φράκτης «δεν θα παραβιάζει το χερσαίο σύνορο».
Προκλητικές οι τουρκικές απαιτήσεις
«Υπήρξε τουρκική νότα η οποία ζήτησε από την Ελλάδα να επιδώσουμε τις συντεταγμένες κατασκευής του φράχτη και να μην κάνουμε καμία ενέργεια πριν συνεννοηθούμε με την τουρκική πλευρά. Η νότα αυτή απορρίφθηκε. Τους είπαμε ότι ο φράχτης φτιάχνεται επί του ελληνικού εδάφους και ότι δεν έχουμε καμία πρόθεση να τους δώσουμε καμία συντεταγμένη. Δεν έχουμε λόγο να τους δώσουμε λογαριασμό για το τι κάνουμε στο σπίτι μας. Από εκεί και πέρα, επειδή παρατηρήθηκε κινητικότητα, επιδώσαμε και δεύτερη νότα στους Τούρκους για να σταματήσουν την οποιαδήποτε κινητικότητα στην περιοχή, λέγοντας ότι η κατασκευή γίνεται επί ελληνικού εδάφους», θα εξηγούσε ο Ν. Δένδιας εκ των υστέρων, σε συνέντευξή του στον τηλεοπτικό σταθμό Alpha στις 25 Μαΐου.
Ο εκπρόσωπος του τουρκικού ΥΠΕΞ, ωστόσο, στην ανακοίνωσή του της 23ης Μαΐου λέει και άλλα πολλά:
- ότι για να προχωρήσει η ανέγερση του ελληνικού φράκτη θα πρέπει να προηγηθεί «τεχνικός συντονισμός ανάμεσα στις δύο χώρες»,
- ότι πλέον στη συγκεκριμένη περιοχή «δεν υπάρχουν κοινά συμπεφωνημένα σύνορα που να είναι συμβατά με τη συμφωνία (σ.σ. πρωτόκολλο) του 1926»,
- ότι η ελληνική πλευρά με τις εργασίες που ξεκίνησε στην περιοχή στις 13 Μαΐου «παραβίασε τα σύνορα»
- και ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να ανεχθεί «τετελεσμένα» στα σύνορά της.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι ανεξάρτητα από τις όποιες υπάρχουσες γεωλογικές μεταβολές, συνοριογραμμή στην περιοχή του Έβρου υπάρχει και είναι σαφώς καθορισμένη γεωγραφικά. «Η κοίτη του ποταμού αλλάζει, όχι το όριο της Ελλάδος. Το όριο της Ελλάδος στην περιοχή διευκρινίζεται από τη Λωζάννη το ’23 και από το Πρωτόκολλο του ’26. Αυτά που αλλάζουν είναι τα σημεία από τα οποία γίνονται οι μετρήσεις, λόγω αλλαγής της κοίτης του Έβρου. Τα σύνορα είναι δεδομένα. Οτιδήποτε άλλο αποτελεί εξυπηρέτηση τουρκικών απόψεων», θα δήλωνε ο Ν. Δένδιας στις 25 Μαΐου μιλώντας στην τηλεόραση του Alpha.
Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί και κάτι άλλο το οποίο σημειώνει ο ακαδημαϊκός και βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, Άγγελος Συρίγος, στο βιβλίο του «Ελληνοτουρκικές Σχέσεις» (σελ. 212), ότι: «Λόγω των συχνών μετατοπίσεων της κοίτης του ποταμού Έβρου από πλημμύρες, καθώς και των διαβρώσεων εδαφών, το πρωτόκολλο του 1926 που όριζε τη μεθόριο δεν απεικονίζει την πραγματική κατάσταση επί του εδάφους. Η συμφωνία και τα τέσσερα πρωτόκολλα που υπεγράφησαν το 1971 για τον Έβρο θα έλυναν αυτό το πρόβλημα. Καμία από τις δύο χώρες όμως δεν προχωρούσε στην κύρωση των συμφωνιών. Η Ελλάδα κύρωσε τη συμφωνία και το πρωτόκολλο με τον ν. 939/1979. Η Τουρκία δεν τα έχει κυρώσει, παρ’ ότι κατά καιρούς τα επικαλείται. Κατά τις συνομιλίες που ξεκίνησαν μετά τον Μάιο του 2010, η Τουρκία ζήτησε τη συνομολόγηση νέων συμφωνιών για το θέμα.»
«Συμπτωματικά», στις 23 Μαΐου (ημέρα έκδοσης της ανακοίνωσης για τον Έβρο από τον εκπρόσωπο του τουρκικού ΥΠΕΞ, Χαμί Ακσόι), θα προχωρούσε σε δηλώσεις και ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, προειδοποιώντας-απειλώντας την Ελλάδα με νέα κύματα μεταναστών στον Έβρο από το βήμα τηλεοπτικής του συνέντευξης.
Και στο βάθος ο… εφ’ όλης της ύλης εκβιασμός
Στο δια ταύτα και ανεξάρτητα από όσα έγιναν (ή δεν έγιναν) τις προηγούμενες ημέρες στον Έβρο, η Τουρκία έχει πλέον ξεκαθαρίσει τη στάση της. Εκμεταλλευόμενη τις γεωλογικές μεταβολές στην κοίτη και τη στάθμη του ποταμού, αμφισβητεί τις συντεταγμένες των ελληνοτουρκικών συνόρων και μαζί το δικαίωμα της Ελλάδας να υψώσει φράκτη στην περιοχή. Υποστηρίζει, επί της ουσίας, ότι κάθε έργο που δεν θα έχει την προηγούμενη τουρκική συγκατάθεση («It was also communicated to the Greek side that the construction of the fence should not be commenced without technical coordination between the two countries (…) The issue can be resolved, if the meetings we have proposed between technical delegations of both countries take place») πρόκειται να αντιμετωπιστεί ως «τετελεσμένο» που δεν θα γίνει αποδεκτό από την τουρκική πλευρά.
Το σκηνικό το έχουμε ξαναδεί σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Αμφισβητώντας την ύπαρξη οριοθετήσεων (ακόμη και όπου υπάρχουν), η Τουρκία αποκηρύσσει την άσκηση ενός ελληνικού κυριαρχικού δικαιώματος (όπως είναι για παράδειγμα η ανέγερση φράκτη εντός των ελληνικών συνόρων) ως «απαράδεκτο τετελεσμένο που παραβιάζει τα σύνορα», διεκδικώντας έτσι ρόλο «συνιδιοκτήτη» στα «χωράφια» του γείτονα.
Και όταν θα έρθει (εάν και όποτε έρθει) η ώρα της τεχνικής διαπραγμάτευσης για οιοδήποτε θέμα, τότε η Τουρκία θα θυμηθεί να τα βάλει όλα στο τραπέζι: τον Έβρο, το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Είναι αυτό που ένας καλόπιστος παρατηρητής θα μπορούσε να προσεγγίσει και ως εκβιασμό… εφ’ όλης της ύλης.
