Είμαστε χωρισμένοι σε στρατόπεδα
Το συμπέρασμα αυτό δεν είναι ούτε επιπόλαιο ούτε άτοπο. Ως κοινωνία χαρακτηριζόμαστε από μία ροπή να υπερασπιστούμε με κάθε μέσο, κάθε τρόπο -θεμιτό η αθέμιτο-, την ιδεολογία, παράταξη, ομάδα ή οποιοδήποτε άλλο σύνολο στο οποίο ανήκουμε ή κατατάσσουμε τον εαυτό μας. Οιοσδήποτε ασκεί κριτική με επιχειρηματολογία στο σύνολο που «έχουμε ταχθεί», τον αντιμετωπίζουμε στην καλύτερη καχύποπτα, ενώ στη χειρότερη τον ταξινομούμε πάραυτα στην κατηγορία «εχθρός». Ένας εχθρός που εξυπηρετεί συμφέροντα αλλότρια με καταφανείς προθέσεις να προσποριστεί οφέλη στην πλάτη αυτού που μας αντιπροσωπεύει.
Είτε πρόκειται για πολιτικοκοινωνική ιδεολογία, είτε για πολιτικό φορέα, είτε για αθλητική ομάδα, μία διόλου αμελητέα μερίδα συνανθρώπων μας επιλέγει συνειδητά ή ασύνειδα (εδώ παρεισφρέει ο παράγοντας «παιδεία» και κατά πόσον -αν τη διαθέτει το υποκείμενο- μπορεί να χαλιναγωγεί και να επιβάλλεται στο θυμικό) να τοποθετεί στα μάτια του παρωπίδες και να πορεύεται μ’ αυτές, παρόλο πως, που και που, τρυπώνουν από δεξιά ή αριστερά ισχνές πληροφορίες. Όμως ο φανατικός, αυτές τις «πληροφορίες», θέλει όχι απλά να τις εξορίσει αλλά να τις εκλάβει και ως εχθρικές γιατί μολύνουν την εξιδανικευμένη εικόνα.
Εικόνα που μη γελιόμαστε σε μεγάλο βαθμό είναι κατασκευασμένη από εξωγενείς παράγοντες, με κυριότερους φυσικά, όσους τους εξυπηρετεί η διαφύλαξη αυτού του κατεστημένου και η διαιώνισή του. Είτε πολιτικά κόμματα και πολιτικοί συνδυασμοί, είτε αθλητικά σωματεία επαγγελματική και μη, επιθυμούν ένθερμους υποστηρικτές που δεν θα αμφισβητούν, δεν θα κριτικάρουν. Για να το επιτύχουν ένας ασφαλής μηχανισμός είναι φυσικά και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Ο ρόλος των Μ.Μ.Ε.
Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται λίγο περισσότερο καθώς τα τελευταία χρόνια η εμπιστοσύνη της κοινωνίας στην «ενημέρωση» που τους παρέχεται απ’ τα Μ.Μ.Ε. μοιάζει να έχει πληγεί ανεπανόρθωτα, με ελαφρύτερα τραυματισμένο το διαδίκτυο και συνακόλουθα τις ενημερωτικές ιστοσελίδες του και τα διάφορα blogs. Παρά την πραγματικότητα αυτή, θα ήταν αδαής όποιος ισχυριζόταν πως τα Μ.Μ.Ε. έπαψαν να συν-διαμορφώνουν την κοινή γνώμη. Και όχι μόνο της γιαγιάς και του παππού η τηλεόραση, αλλά και των νέων το διαδίκτυο, με τις αμέτρητες πληροφορίες, τα fake news, τα συνωμοσιολογικά σενάρια και άλλα συναφή. Όσο πιο ανοχύρωτος σε καλλιέργεια κάποιος, τόσο ευκολότερο να την “πατήσει”.
Αλλά ας παραμείνουμε στο θέμα μας. Ποια η στάση μας (και μιλάω ως αναγνώστη τώρα) απέναντι σε άρθρα, συνεντεύξεις, αφιερώματα κτλ «στημένα»; Εννοώ αυτά που «φωνάζουν» ή μας υποψιάζουν πως ενέχουν ψήγματα χειραγώγησης του δημοσιογράφου, είτε από ένθετα «πιστεύω» είτε από εξωγενείς παράγοντες. Τα «θέματα» αυτά, που παρουσιάζουν μια μονοδιάστατη, και ως εκ τούτου, στρεβλή, πραγματικότητα ωραιοποιημένης πραγματικότητας χαίρουν αποδοχής απ’ το κοινό, αν πληρούν μία βασική προϋπόθεση. Εάν δεν στοχεύουν εμάς, και εννοώ την ιδεολογία, το κόμμα, την ομάδα που μας αντιπροσωπεύει.
Καλοδεχούμενη η κριτική αρκεί να κριτικάρει… άλλους
Υπάρχει μία μερίδα λοιπόν που θέλει να διαβάζει, να ακούει, να βλέπει, όσα ενισχύουν και πριμοδοτούν την «αφοσίωσή» του. Αντίθετα, εάν κάποιος δημοσιογράφος προσπαθεί να αμαυρώσει την αψεγάδιαστη εικόνα, αντιμετωπίζεται, όπως αναφέρω και παραπάνω, ως εχθρός. Σ’ αυτήν την περίπτωση πολλές φορές δεν υπεισέρχεται καθόλου στη σκέψη του δέκτη, εάν η κριτική διαθέτει κάποια απ’ τα χαρακτηριστικά που την κάνουν αμερόληπτη (δημοσιογραφική έρευνα, καταγραφή δεδομένων, επιχειρηματολογία, έλλογη συλλογιστική πορεία) ή είναι στρατευμένη.
Για να μην παρερμηνευτούν κάποια απ’ τα παραπάνω, αυτό που λέω είναι πως κάποιοι εξ ημών δεν έχουμε κανένα απολύτως πρόβλημα, αν κάποια πληροφορία που θα φτάσει σε ‘μας είναι προϊόν αδέσμευτης δημοσιογραφίας ή όχι. Αν είναι καλή για μας, είναι “οκ”, είτε “δέσμια” είτε “αδέσμευτη”, εάν είναι κακή, ποσώς μας ενδιαφέρει και πάλι. Αρκεί που είναι “εχθρική” για τις πεποιθήσεις μας.
Πολύς κόσμος δεν έχει μάθει να ακούει τα άσχημα και αρέσκεται στο χάιδεμα αυτιών. Αυτό με ενοχλεί.
Πολύς κόσμος επιλέγει να διαπομπεύσει και να αντιμετωπίσει εχθρικά τον ασκόντα κριτική, αν κριτικάρει πράξεις του πολιτικού φορέα στον οποίο διάκειται φιλικά ή αν κριτικάρει την ομάδα του. Και αυτό με ενοχλεί.
Περισσότερο από κάθε τι άλλο με ενοχλεί, πως πολλές φορές, αρκετοί, δεν θέλουν ή δεν μπορούν να ξεχωρίσουν την ήρα απ’ το στάρι. Να ξεχωρίσουν την αμερόληπτη (κατά το δυνατόν, γιατί αντικειμενικότητα δεν υπάρχει) κριτική, απ’ την χειραγωγούμενη απ’ τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα ή τις ατομικές ομαδικές πεποιθήσεις.
Διάολε, ας μάθουμε να ακούμε και τις «άλλες φωνές» με τις οποίες διαφωνούμε και ας μην γινόμαστε έρμαια χειραγώγησης λόγω του φανατισμού μας.
Υ.Γ. Κεντρικά και Περιφερειακά Μ.Μ.Ε. εν αναμονή και ενόψει εκλογών (κοινοβουλευτικών, αυτοδιοικητικών) έχουν μπει στον «χορό» της μονόπλευρης ενημέρωσης, όπου αβαντάρουν «ημέτερους» και στοχοποιούν αντιπάλους. Και έχουμε κάμποσους μήνες ακόμα…
Υ.Γ.2 Καθώς περνάνε οι μήνες θα κλιμακώνεται και η πόλωση. Μην τους κάνουμε τη χάρη και πέσουμε στην παγίδα των κάθε λογής ψευδοδιλλημάτων.
Υ.Γ.3 Ο φανατισμός είναι «παρών» ακόμη και σε ερασιτεχνικά αθλητικά σωματεία. Παρόντες και αυτοί που θα διαμορφώσουν κλίμα κατά όσων ασκούν κριτική (διοικήσεις) και αυτοί που θα «τσιμπήσουν» (ευτυχώς μικρή, αλλά δυστυχώς όχι αμελητέα μερίδα).
