Την 103η επέτειο της απελευθέρωσης γιορτάζει στις 4 Οκτωβρίου 2022 η Ξάνθη.
Παρότι η πανδημία περιορίζει το εορταστικό πλαίσιο, η μνήμη παραμένει ζωντανή μετά από ένα και πλέον αιώνα ελευθερίας και η ιστορική γνώμη εμπλουτίζεται όλο και περισσότερο.
Στη σπάνια φωτογραφία από το αρχείο του Μ. Χούμα, απεικονίζονται Έλληνες ένστολοι της απελευθερώτριας 9ης Μεραρχίας, στο στρατόπεδο του “Τομέα” της Ξάνθης, την εποχή της Απελευθέρωσης περίπου, εκεί όπου βρίσκεται το 1ο Γυμνάσιο Ξάνθης, σήμερα. Η πιο διάσημη φωτο βέβαια είναι αυτή της 9ης Μεραρχίας μπροστά από το ρέμα της σημερινής πλατείας ελευθερίας ανήμερα της απελευθέρωσης, από το αρχείο του Τάσου Τεφρωνίδη
Το χρονικό της απελευθέρωσης από τον Μανώλη Χούμα:
Ήταν πρωί Παρασκευής και το Ημερολόγιο έγραφε 4 Οκτωβρίου 1919, όταν η Ξάνθη αντίκρυσε την πρώτη στρατιωτική φάλαγγα των Ελλήνων ελευθερωτών. Ύστερα από μακρά περίοδο πεντέμισι αιώνων σκοτεινής δουλείας η πολύπαθη Θράκη, ως ακρωτηριασμένο μέλος του Γένους, ξανακολλά στον ελληνικό κορμό.
Η Θράκη δεν μας δόθηκε, δεν μας χαρίστηκε, αλλά ενσωματώθηκε στην Ελλάδα γιατί τα ένστολα ελληνικά ηρωικά νιάτα έχυσαν το αίμα τους στα πεδία των μαχών, τόσο στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους όσο και στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Θράκη δεν μας δόθηκε, δεν μας χαρίστηκε, αλλά ενσωματώθηκε στην Ελλάδα γιατί τα ένστολα ελληνικά ηρωικά νιάτα έχυσαν το αίμα τους στα πεδία των μαχών, τόσο στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους όσο και στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αιώνια τιμή και δόξα στον ελληνικό απελευθερωτικό στρατό.
ΧΑΙΡΕ ΞΑΝΘΗ ΕΛΕΥΘΕΡΑ.
Έκθαμβος κι απειλητικός στο μπαλκόνι ο φιλοβούλγαρος Αμερικανός πρόεδρος Γούντροου Ουΐλσον και κάτω απαρηγόρητος για την απώλεια ο κανταδόρος Τσάρος Φερδινάνδος της Βουλγαρίας.
Το σκίτσο του Νίκου Καστανάκη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ της Κωνσταντινούπολης, Σάββατο 10 Αυγούστου 1919 αρ.φ.53 σελ1
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Αθήνα, Τρίτη 1 Ιανουαρίου 1919.
Δεξιά, με εισήγηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Δήμος Αθηναίων παραγγέλνει στον γλύπτη Μιχάλη Τόμπρο ένα αντίγραφο της Νίκης του Παιωνίου, που προσφέρεται “τιμής ένεκεν” στο Φιλέλληνα αρχιστράτηγο της Στρατιάς της Ανατολής Λουί Φρανσέ ντ’ Εσπερέ.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Αθήνα, Κυριακή 5 Ιανουαρίου 1920 αρ.φ.1076 σελ 1.
Σχετικά με το αντίγραφο της Νίκης του Μενδαίου Παιωνίου, διαβάζουμε στην εργασία της Δανάης Α. Μπασαντής, “…Το 1919 που επέστρεψε στην Ελλάδα, ο γλύπτης ανέλαβε, με εντολή του Ελευθερίου Βενιζέλου, να αντιγράψει και να σμικρύνει στο ένα τρίτο του μεγέθους της τη Νίκη του Παιωνίου, που είχε βγει στην επιφάνεια κατά τις ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, για να χυτευτεί σε ορείχαλκο στο Παρίσι, προκειμένου να την προσφέρει ο Βενιζέλος το 1920 στον συνομιλητή του, τον Γάλλο αρχιστράτηγο των Συμμαχικών Δυνάμεων Λουί – Φρανσέ ντ’ Εσπερέ …”.
Το εντυπωσιακό και μ’ εκπληκτική αέρινη κίνηση άγαλμα, έχει ύψος περίπου 2μ (χωρίς τα φτερά) και βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας
Τιμώμενα πρόσωπα της παρέλασης των Ελευθερωτών ήσαν οι,
α : ο Αρμοστής – στρατηγός Σαρπύ κι ο πολιτικός του σύμβουλος Χαρίσιος Βαμβακάς.
β : ο στρατηγός Λεοναρδόπουλος κι ο πολιτικός του σύμβουλος Αθανάσιος Χαλκιόπουλος.
γ : ο νεοδιορισθείς Δήμαρχος Ξάνθης Χουσεΐν Αγάζαντε Ταχήρ εφένδης και
δ : οι Γάλλοι ανώτεροι αξιωματικοί Αλλιέ και Βικ.
Τους δύο στρατηγούς προσφώνησε ο πρόεδρος των επαναπατρισθέντων Ξανθίων γιατρός Κωνσταντίνος Καραμπέτσης.
Πίσω απ’ τα τιμώμενα πρόσωπα, στην κεντρική πλατεία, το εντυπωσιακό Επαρχείο που δυστυχώς κατεδαφίστηκε το 1969.
Η φωτογραφία του πολεμικού ανταποκριτή Αντώνη Κονιτόπουλου, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ Αθήνα, Τρίτη 15 Οκτωβρίου 1919 αρ.φ.9136 σελ
Το επιστολικό δελτάριο ταχυδρομήθηκε απ’ τη Κομοτηνή στις 14 Ιανουαρίου 1938 κι έχει σχήμα 13.3×9.3 εκ.
Κατά την διάρκεια της ενσωμάτωσης της Δυτικής Θράκης στη Βουλγαρία 1913-19, σύμφωνα με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, στο εικονιζόμενο αρχοντικό στεγαζόταν η διοίκηση της 10ης Βουλγαρικής Μεραρχίας.
Το επιστολικό δελτάριο είναι αγνώστου εκδότη κι έχει σχήμα : 13.9×9.1 εκ.
Ο διαφορετικός χρωματισμός των γωνιών του δελταρίου, οφείλεται στη μακροχρόνια τοποθέτησή του στις διαγώνιες σχισμές των φύλλων του άλμπουμ εποχής.
Το επιστολικό δελτάριο είναι αγνώστου εκδότη κι έχει σχήμα : 13.7×8.6 εκ.
Κι όπως έλεγε ο παλιός Δήμαρχος Ξάνθης Ευριπίδης Χασιρτζόγλου (1924-1934), αναφερόμενος στην εικονιζόμενη πλατεία, “αυτή δεν ήταν τίποτε άλλο, παρα χώρος ενσταυλισμού των ζώων των χωρικών και τόπος αθλιοτήτων”
Ο εικονιζόμενος είναι μερικώς τροποποιημένος στις 11.11.1911 κι αποτελεί τμήμα ενός πάνινου χρωμολιθόγραφου στρατιωτικού χάρτη Ξάνθης – Κομοτηνής του Καισαροβασιλείου της Αυστρουγγαρίας, που βασίζεται σε προηγούμενη έκδοση της Generalkarte Wien K.u.K. Militargeographisches Institut 1907 της Artaria & Co.
Οι χάρτες αυτής της έκδοσης ακολουθούν το παλιό σύστημα Μεσημβρινών (προ του 1884), δηλαδή ανατολικά του Ferro κι όχι ανατολικά του Greenwich που επέβαλε η θαλασσοκράτειρα Αγγλία.
Χρησιμοποιήθηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους, αλλά και στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο απ’ τους Αυστριακούς, Γερμανούς και τους συμμάχους τους.
Έχει κλίμακα 1:200.000 και διαστάσεις 43x56cm
Σκαναρίστηκε σε υψηλή ανάλυση 1200
Διάμετρος : 23 χιλ.
Διαστάσεις φύλλου : 29.7 x 21 εκ.
Διαστάσεις γραμματοσήμου : 8 x 3 εκ.
Στο εξώφυλλο του καλαίσθητου φακέλου παρουσιάζεται η εντυπωσιακή αφίσα του Δήμου Ξάνθης, με τον έφιππο Ελευθερωτή της στρατηγό Γεώργιο Λεοναρδόπουλο.
Διαστάσεις φακέλου : 30.2 x 21.6 εκ.
Πρώτη διανυκτέρευση στη Σταυρούπολη – Γενίκιοϊ, δεύτερη στο Λυκοδρόμιο – Κουρταλάν και τρίτη στην ελεύθερη πια πολύπαθη Ξάνθη.
Με την Ξάνθη να πλέει σ’ ένα πέλαγος ελληνικών και συμμαχικών σημαιών και με τις καμπάνες των εκκλησιών να ηχούν αναστάσιμα, οι Ξάνθιοι υποδέχονται τους Έλληνες στρατιώτες ελευθερωτές.
Ο Ηπειρώτης τσολιάς Γεώργιος Τσίκος του 3/40 Συντάγματος Ευζώνων του Κωνσταντίνου Πέτσα της ΙΧης Μεραρχίας, μέσα σε ξέφρενο μεθύσι ενθουσιασμού, υψώνει την ελληνική σημαία στον ιστό του πύργου του Ρολογιού της κεντρικής πλατείας της Ξάνθης.
Χρόνια Πολλά
Πηγή: Xanthi2.gr
